§ 1 Positie en toestand
Kan een mens zichzelf voorstellen zonder een lichaam, dat wil zeggen zonder een fysiek lichaam? Kan hij zich dan überhaupt nog wel iets voorstellen? Nietzsche hechtte bijzonder veel waarde aan de lichamelijke kant van ’s mens bestaan: de materiële wereld en het fysieke lichaam van een mens. Gaandeweg treedt het lichaam in verval. In die zin is eeuwig leven niet geschonken. Houdt daarmee ook het bewustzijn op? En hoe zit het in dat verband met een concept als karma en reïncarnatie? Berust die op een realiteit? In Nietzsches tijd (1844-1900) waren daarover in het Westen nieuwe denkbeelden opgedoken. In Midden-Europa eerst in filosofische vorm. Denk daarbij met name aan pennenvruchten van Arthur Schopenhauer en Gotthold Ephraim Lessing.*1
§ 2 Transitie
Tientallen jaren geleden las ik met buitengewoon veel belangstelling Rudolf Steiners voordrachtenreeks De ontwikkeling van de mensheid in perspectief bezien (Perspektiven der Menscheitsentwickelung)*2. De inhoud ervan treedt bij mij in herinnering bij het schrijven van de eerste paragraaf. En dan denk ik in het bijzonder aan de eerste en de zevende voordracht van die cyclus. Hieronder een kort inhoudsopgave van die voordrachten, bestuderen alleszins waard. Dat doe ik deze week, na zoveel jaren terug, opnieuw. Die voordrachtenreeks is nog niet vertaald naar het Nederlands.
De ontwikkeling van de mensheid in perspectief bezien
1e voordracht, Dornach, 2 april 1921
Inhoudsopgave
Materialisme had in de 19e eeuw volop bestaansrecht, maar het eraan vasthouden brengt rampspoed. Kennis van de materiële wereld blijft relevant, het theoretisch materialisme mag echter halthouden. In de 19e eeuw ontwikkelde het fysieke lichaam, vooral het hoofd- en zenuwstelsel, zich tot een volmaakte afspiegeling en afbeelding van de ziels-geestelijke en etherische mens, terwijl de scheppende droomkracht in de mens zwakker werd. De geschiedenis van de 19e eeuw weerspiegelt deze ontwikkeling. Moriz Benedikt*3 als representant van een denken dat volledig op het fysische is toegesneden. Over stenografie. Nu is het hoogtepunt van voltooien van de menselijke fysieke bouw alweer voorbij.
De ontwikkeling van de mensheid in perspectief bezien
7e voordracht, Dornach, 22 april 1921
Inhoudsopgave
De filosofische ontwikkeling en tragedie van Friedrich Nietzsche als strijd tegen de krachten van verval en symptoom van de mate van vervreemding van de geest in het laatste derde deel van de 19e eeuw. Het mensbeeld, de zin van het leven op aarde en de essentie van het christendom zijn zelfs voor Nietzsche niet meer te vatten; hun vervorming in het concept van ‘Übermensch’, van de ‘eeuwige terugkeer van hetzelfde’ en in de ‘Antichrist’.
De laatstgenoemde voordracht is in de Engelse taal in audiovorm op YouTube geplaatst:
7e voordracht, Dornach, 22 april 1921
§ 3 Huidige eeuw
Er zijn flink wat jaren verstreken na het optreden en verscheiden van Nietzsche en Steiner. Geschriften, suggesties en aanwijzingen van beide worden nog altijd vlijtig gelezen, overdacht en nagegaan. Daarnaast kunnen tegenwoordig bijvoorbeeld boekwerken als De Twaalf Zintuigen – Leraren van de mensheid*4 van Albert Soesman en De code van het bewustzijn – Hoe de hersenen onze werkelijkheid vormgeven*5 van Cyriel Pennarz met elkaar worden vergeleken. Strijd. De werkelijkheid is niet eenvoudig, ’s Mens levensopgaven zijn niet gering en levensworstelingen zijn niet van gevaren ontbloot.
Hieronder een interessante video over de werking en functies van de twaalf zintuigen, welke door de Christengemeenschap in Ierland*6 een jaar geleden op YouTube is geplaatst.
Verwijzingen
- De wereld een hel
Arthur Schopenhauer
Boom Uitgevers, 2012
Opvoeding van de mensheid
Gotthold Ephraim Lessing
Wereldvenster, 1979
Die Erziehung des Menschengeschlechts
Gotthold Ephraim Lessing
Evangelische Verlagsanstalt, 2019
E-boek - Perspektiven der Menscheitsentwickelung
Rudolf Steiner
Rudolf Steiner Verlag, 2016 (GA 204) - Moriz Benedikt
Oostenrijks-Hongaars neuroloog
Wikipedia - De twaalf zintuigen door Albert Soesman: een boekrecensie
Alice Rowaan
Antroposofisch Leven, 2017
Die zwölf Sinne – Tore der Seele – Eine Einführung in die Anthroposophie
Albert Soesman
Verlag Freies Geistesleben, 2020
E-boek
Twaalf zintuigen
Tom van Gelder - De code van het bewustzijn – Hoe de hersenen onze werkelijkheid vormgeven
Cyriel Pennarz
Prometheus, 2021
Hoe geven onze hersenen de werkelijkheid vorm?
Interview dat Cyriel Pennarz werd afgenomen
Radio 1, 2021 - Christengemeenschap in Ierland
Slotcitaat
Muziek
Hoe waardeert u dit blogartikel?
Dat kunt u aangeven door commentaar te leveren in de onderstaande reactieruimte en/of door te klikken op één van de de iconen hieronder. Zie de kwalificatie die tevoorschijn komt zodra u de muisaanwijzer of uw vingertop op een icoon laat rusten.
Kanttekening
Robbert Dijkgraaf, natuurkundige en minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, schreef een mooi en prikkelend boek over vruchten van theoretisch materialisme en toegepaste wetenschap: Het IsGelijkteken (Prometheus, 2019).