Publieke opinie

Inleiding

Wat staat tegenwoordig niet in het teken van strijd? Zo bestaat er met name een strijd om een publieke opinie, ook wel aangeduid als een openbare mening.*1 Dat kan wijzen op een algemene denkwijze en een heersende mening. Evenwel is niet iedere mening waar. Niet alles wat een mens of een groep mensen denkt is waar of volkomen waar.

In hun uitwerking zijn meningen niet onbelangrijk en ze kunnen worden bijgesteld. Net zoals dat bijvoorbeeld met gewoonten het geval is. Dat kan gedachten laten gaan naar een gemoderniseerd achtvoudig pad van Boeddha.*2

Achtvoudig pad

1. De juiste opvatting
2. Het juiste oordeel
3. Het juiste woord
4. De juiste daad
5. De juiste positie
6. De juiste gewoonte
7. De juiste herinnering
8. De juiste contemplatie

De 20e en 21e eeuw

Onderzoeksjournalist Marc Josten schreef niet lang geleden een goed boek over de publieke opinie als maatschappelijk fenomeen: Weerwoord – De publieke opinie.*3 Bestudeer het met belangstelling. Josten actualiseert op een interessante en prikkelende manier zekere thesen van de befaamde Amerikaanse journalist en publicist Walter Lippmann*4 uit diens basiswerk Public Opinion*5. Jostens literatuurverwijzingen naar andere auteurs en vingerwijzingen naar aanverwante onderwerpen zijn eveneens waardevol.

Heb een persoonlijke verhouding met dit onderwerp. Lang geleden als adolescent, meer dan 40 jaar terug, zocht ik al naar literatuur over massabeïnvloeding, massapsychologie en beïnvloeding en manipulatie in meer algemene zin. Rond mijn 35e levensjaar werd me duidelijker waarom dat levensthema me al zo vroeg bezighield door een kort opstel dat ik toen schreef: Visie*6.

De impact van publieke opinies neemt steeds meer toe. Overheersende maatschappelijke kwesties en strijdpunten die wat dat aangaat op dit moment vooral spelen zijn: (1) maatregelen in verband met het coronavirus (COVID-19), of het daarbij wel of niet een pandemie gaat en/of het virus wel of niet gevaarlijker is dan zekere virussen uit het verleden, en (2) vermeend of reëel racisme, politiegeweld en sociale achterstelling, meestal gekoppeld aan een koloniaal verleden, slavernij en apartheid, geagendeerd en uitdrukkelijk aan de orde gesteld door bewegingen als Black Lives Matter*7. Uiteraard bestaan er nog vele andere sociale vraagstukken waarover mensen steeds weer touwtrekken.

Rudolf Steiner over publieke opinie

Als mij wordt gevraagd wat Rudolf Steiner naar voren bracht over publieke opinie, wat soms gebeurt omdat ik een antroposoof ben, denk ik aan zekere voordrachten van hem. Om te beginnen zijn sociologische benadering van 120 jaar geleden voor een algemeen publiek: De uitvinding van de boekdrukkunst en haar betekenis voor de cultuur*8. Dertien jaar later behandelde hij het onderwerp in geesteswetenschappelijke zin voor leden van de Antroposofische Vereniging: Het wezen en de opkomst van de publieke opinie*9. Tegenover de vorming en het ontstaan van een groepsoordeel, een basisverschijnsel bij publieke opinie, plaatste hij een polair menselijk ontwikkelingsaspect, een grondslag voor de beeld- en oordeelsvorming van een individu. Dat veronderstelt volgens hem een eigenschap, een kwaliteit, welke sinds enkele eeuwen enkel ontwikkeld kan worden in een zeer bepaald gebied van het zielsmatig-geestelijke bestaan, waarin een mens zonder zijn fysiek lichaam een tijdlang leeft na zijn overlijden tot aan het moment waarop hij opnieuw geboren wordt op aarde. Die specifieke geestelijke bestaansfase, welke een martiaanse ontwikkelingsfase en ontwikkelingsmogelijkheid biedt*10, bracht hij een maand eerder al ter sprake in de voordracht De missie van Christiaan Rozenkruis en van Gautama Boeddha*11, maar toen nog niet toegespitst op een mogelijkheid en noodzaak om dankzij de vruchten van die voorgeboortelijke en postmortale ontwikkelingsfase tijdens een (nieuw) aardeleven de aard en vorming van publieke opinies tegenwicht te bieden.

Vragen

Kunnen mensen elkaar verstaan? Hebben ze dat ooit gekund? Of moeten of mogen ze dat vooral nog leren of daarin verder groeien? Wat wordt gedeeld? Niet alleen werkelijkheden en ideeën, inzichten, zoektochten en twijfels, maar ook onwerkelijkheden en ilussies, wanen, oogkleppen en leugens of dwaalwegen! En wat kan een mens zonder een antroposofische achtergrond met de bovenstaande paragraaf Rudolf Steiner over publieke opinie? In eerste instantie niet veel, lijkt me. Komt het op die persoon over als abracadabra of luchtfietserij of als een onnodige toevoeging? Naar mijn idee is het essentieel en kan ik het niet onvermeld laten. Misschien heeft de lezer iets aan de onderstaande literatuurverwijzingen en aan de korte opbouw en algehele strekking van het blog.

Verwijzingen

1. Publieke opinie
   Encyclo.nl
   
   
2. Het evangelie naar Lucas: esoterische achtergronden
   Derde voordracht uit GA 114
   Rudolf Steiner; Basel, 17 september 1909
   Uitgeverij Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, 2002
   
   
3. Weerwoord – De publieke opinie
   Uitgeverij De Geus, 2017
   
   
4. Walter Lippmann
   Encyclopedia Britannica
   
   
5. Public Opinion
   Walter Lippmann, 1922
   
   
6. Visie
   John Wervenbos, ± 1993
   
   
7. Black Lives Matter
   blacklivesmatter.com
   
   
8. De uitvinding van de boekdrukkunst en haar betekenis voor de cultuur
   Rudolf Steiner; Berlijn, 17 juni 1900
   
   
9. Het wezen en de opkomst van de publieke opinie
   Kardinaal deelonderwerp van de 7e voordracht van de voordrachtenreeks: Das Leben zwischen dem Tode und der neuen Geburt im Verhältnis zu den kosmischen Tatsachen
   Rudolf Steiner; GA 141; 7e voordracht; Berlijn 14 januari 1913
   
   
10. …een martiaanse ontwikkelingsfase en ontwikkelingsmogelijkheid: geestelijke doorgangsfase van een mens door een bovenzinnelijke marssfeer heen na zijn overlijden en voor zijn (nieuwe) geboorte (op aarde)
    
    
11. De missie van Christiaan Rozenkruis en van Gautama Boeddha
    Rudolf Steiner; Neuchâtel, 18 december 1912
    GA 130, 14e voordracht