Rotterdam, 21 februari 2021
John Wervenbos
Voor:
Désanne van Brederode
Aanleiding:
1. Vrijheid, fanatisme, angst en verweer (John Wervenbos, 12 februari 2021)
2. Ook antroposofen vatbaar voor het complotvirus (Désanne van Brederode, 11 februari 2021)
Beste Désanne,
Je vroeg me om een toelichting, argumenten. We leven in een vreemde tijd. Ik woon heel mijn leven al in Rotterdam en werk momenteel in Leiden en Bodegraven. Zat niet zoals jij op een Vrijeschool, maar kwam pas op 21/22 jarige leeftijd in aanraking met antroposofie. Het eerste geschrift dat ik van Steiner las en bestudeerde was De filosofie van de vrijheid. Sindsdien ben ik er intensief mee in de weer. Inmiddels ben ik 62. In de allereerste plaats voel ik me mens en pas daarna antroposoof. Als AViN lid kom ik spaarzaam met andere antroposofen in aanraking. Soms in verenigingsverband. Zoek ze niet speciaal op.
Drie kwesties
- de medische kijk (meervoud: visies) op de pandemie en de aanpak ervan;
- de sociale impact van coronamaatregelen;
- de menselijke samenleving in transitie.
Een paar noties
- Wil me niet laten vaccineren. Is onder andere voor mij denk ik niet nodig. Ben geen antivaxxer, maar verdiep me wel in hun begrijpelijke reserves en stand- en zorgpunten. Voorzichtigheid is überhaupt geboden.
- Neem het virus serieus, maar zie een totale lockdown graag opgeheven.
Verwijzing: Corona is geen vliegende Ebola. Waar blijft de exitstrategie? - Het zorgstelsel staat qua financiën en mankracht al jaren onder druk. De permanente technologische innovaties en daaruit voortvloeiende toepassingsmiddelen met daaraan verbonden groeiende kosten stelt en plaatst de samenleving voor steeds moeilijker keuzes en dilemma’s.
- Mensen beroepen zich op zelfbeschikkingsrecht en leven gemiddeld bezien steeds langer, de ouderdomsleeftijd neemt al lange tijd beduidend toe. (1) Een aantal wil zo lang mogelijk blijven leven, (2) anderen vinden het vanaf een bepaald moment – langs ‘natuurlijke weg’ – genoeg geweest en (3) weer anderen willen hun leven ‘voortijdig’ beëindigen. Rode draad in ieders leven is het fenomeen leven en dood.
- Urgentie van een utilistisch ideaal klopt steeds luider aan ’s mens deur: het grootste geluk voor het grootste aantal (mensen).
Denk daarbij bijvoorbeeld aan een moderne cognitie- en conditioneringstechniek als nudging en neem daarbij commentaar van Rudolf Steiner op de fenomenen en cultuurfactoren ‘benthamisme’, ‘comteanisme’ en ‘goetheanisme’ in ogenschouw: Die Polarität von Dauer und Entwickelung im Menschenleben.
Antroposofen onderling
- Van begin af aan, sinds begin 20e eeuw, bestaan er spanningen tussen antroposofen over diverse kwesties en ik denk dat dat in de toekomst niet anders zal zijn. Het is een opgave om je daar niet door te laten ontmoedigen.
- Ook in en rond het vrijeschoolwezen opereren activisten; in leraren leeft mededelingsdrift en aspiratie om iets in de wereld te zetten. In algemeen-menselijke zin hoort daar naast vrijheid en bewegingsruimte uiteraard – dat is op alle mensen van toepassing – ook zelfbeteugeling bij: waken voor eventueel doordraven en fanatisme en streven naar weldoordachte genuanceerdheid met respect en een open mind voor andersdenkenden. Dat vergt evenwichtskunst, balanceren op een nauwgespannen koord: Corona Blog – Akanthos Akademie.
- Mieke Mosmuller ervaar ik als een integer mens en een voortreffelijk antroposofe. Mijns inziens zijn haar punten bij haar videoblogs over de coronakwestie het overwegen waard en voor diverse mensen beslist waardevol. Naar mijn overtuiging is het oprecht, zonder egotripperij, haar bedoeling om mensen een zinvol perspectief te bieden: Youtube kanaal van Mieke Mosmuller.
Literatuur suggesties
- Vaxx – Hoe vaccinaties de wereld beter hebben gemaakt
Auteur: Roel Coutinho
Uitgeverij: Ambo/Anthos B.V., februari 2021 - Vrij van corona – Het begin van een nieuw tijdperk
Auteur: Jaap Goudsmit
Uitgeverij: Pluim, februari 2021 - Virus – Corona in het verleden, heden en de toekomst
Auteurs: Ab Osterhaus en Bram Palache
Uitgeverij: De Arbeiderspers, november 2020 - Anti-vaxxers – How to Challenge a Misinformed Movement
Auteur: Jonathan M. Berman
Uitgeverij: The MITT Press, september 2020 - Epidemieën en pandemieën – Geactualiseerde editie met nieuw hoofdstuk over het coronavirus
Auteur: Roel Coutinho
Uitgeverij: Athenaeum, maart 2020 - Anti/Vax – Reframing the Vaccination Controversy
Auteur: Bernice L. Hausman
Uitgeverij: Cornell University Press, april 2019
N.B.
- Een blog van Andreas Neider, 20 februari 2021, met aldaar commentaren daaronder: Bundesregierung sieht keinen Zusammenhang zwischen rechter Szene und Anthroposophen
- Voormalig arts Thomas Cowan stond volgens Wikipedia in 2020 zijn medische licentie af. Hij neemt een opmerkelijke positie in. Zijn opvattingen zijn kwestieus. Interessant om kennis van te nemen. ‘k Stel er ernstige vraagtekens bij, sta er kritisch tegenover. Deels refereert hij aan Rudolf Steiner. Of hij dat correct doet mag serieus worden afgevraagd en moet grondig worden nagegaan. Verder baseert hij zich op denkbeelden van Arthur Firstenberg (geboren 1950).
Literatuur:
- The Contagion Myth – Why Viruses (including “Coronavirus”) Are Not the Cause of Disease
Auteurs: Thomas S. Cowan en Sally Fallon Morell
Uitgeverij: Skyhorse, september 2020 - Vaccines, Autoimmunity, and the Changing Nature of Childhood Illness
Auteur: Thomas S. Cowan
Uitgeverij: Chelsea Green Publishing, augustus 2018
Vertaling in het Nederlands:
Vaccins, auto-immuniteit & kinderziekten die van karakter veranderen
Uitgeverij: Succesboeken.NL, september 2020 - The Invisible Rainbow – A History of Electricity and Life
Auteur: Arthur Firstenberg
Uitgeverij: Chelsea Green Publishing, maart 2020
Verscheen eerder in 2017 bij AGB Press
Kind greetings,
John
Hoe waardeert u dit blogartikel?
Dat kunt u aangeven door commentaar te leveren in de onderstaande reactieruimte en/of door te klikken op één van de de iconen hieronder. Zie de kwalificatie die tevoorschijn komt zodra u de muisaanwijzer of uw vingertop op een icoon laat rusten.
Je geeft hier veel links, John. Heb je die allemaal gelezen?
Jazeker Ridzerd. Alle aangeven boeken staan op mijn e-reader en lees ik.
John, misschien heb ik iets gemist? Waarom richt je brief aan Désanne van Brederode?
Liesbeth, zie de snelkoppelingen bovenaan bij ‘Aanleiding’, die voert naar een kort schrijven van me: Vrijheid, fanatisme, angst en verweer. Daarin reageer ik kritisch op een essay van Désanne van Brederode: Ook antroposofen vatbaar voor het complotvirus. Dat legde ik haar voor, waarna ze me om argumenten vroeg. Die lever ik mijns inziens met het bovenstaande. (1) Daarop ontving ik geen reactie van haar en (2) het onderwerp op zich (op de zaak gericht) vind ik van algemeen belang. Daarom besloot ik om mijn toelichting die ik haar had voorgelegd vervolgens als open brief te plaatsen in mijn Weekjournaal en op LinkedIn.
Dank je voor je vraag. Heb het ‘briefhoofd’ dat te summier was inmiddels aangepast en een nieuwe openingszin aan het schrijven toegevoegd. Een open brief is voor mij als schrijver een nieuw stijlmiddel. Is wennen en bijleren.
Nu is het helder. Ik ga het lezen. Dank je wel.
Jammer dat Désanne van Brederode niet heeft gereageerd. Ik vermoed dat het haar allemaal wat te veel wordt. Niet bedoeld als kritiek, maar bij zo veel links en boeken enz. , dan weet men niet meer wat men eerst of laatst zal lezen of waarop en hoe te reageren.
Heb je haar essay gelezen, Ridzerd? Naar mijn idee spreekt mijn open brief als reactie daarop, los van de snelkoppelingen, die op zich niet hoeven te worden aangeklikt, alleen de bovenste drie, duidelijk genoeg voor zichzelf. In ieder geval voor haar. Ze weet me in de toekomst verder wel te vinden met een pm op Linkedin of in een reactieruimte onder de (web)brieven of via mijn emailadressen: j.wervenbos@bewustzijnsziel.nl of info@bewustzijnsziel.nl Zie: Contactgegevens Schrijfbureau Bewustzijnsziel. Liever niet per telefoon. Niet over zo’n item. Ben niet zo’n beller. Het heeft overigens geen haast wat mij betreft. Als ze dat wil kan ze er ook van af zien. Dat staat haar uiteraard helemaal vrij.
Nee, John, ik heb haar artikel niet gelezen. Er staat me wel iets van bij dat ik het begin wel gelezen heb, maar het was geloof ik nogal een lang stuk.
Mijn blogartikel Strijd, welke ik aankondigde in de reactieruimte onder het blog Janus groet zal binnenkort volgen. Met dat webartikel zal worden ingegaan op jouw opmerking:
Ridzerd van Dijk:
” Strijden zit je in het bloed, schrijf je, John. Nu, dat komt goed uit, want in feite is de hele antroposofie een grote strijd. Wie strijd uit de weg wil gaan, begint er vermoedelijk meestal liever helemaal niet aan. “
Daarna volgt het eerder aangekondigde Wetenschap is ook maar een mening? – Deel 2.
Oké, ik ben benieuwd.
Dat is het inderdaad, en er zijn veel onderwerpen om op te reageren. Maar ik zal het zeker doen.
Echter, er kwamen nogal wat deadlines voorbij, en ook dit weekend moet ik flink aan het werk – dus onwil is het zeker niet!
Prima Désanne. Begrijp het volkomen. Dank voor je reactie. Neem goed tijd voor je zelf en je projecten. Dit loopt niet weg.
En ik zie nu dat intussen in dagblad Trouw een andere versie van je betoog is geplaatst:
Désanne van Brederode is verbijsterd: corona drijft antroposofen in extreemrechtse armen
(Trouw, 27 februari 2021).
Daarin ontbreekt je commentaar op Mieke Mosmuller. En voor de goede orde: Rudolf Steiner was beslist geen racist. Zie wat dat aangaat commentaren onder het steinercitaat:
Over matigheid en gezondheid
(Grote Rudolf Steiner Citatensite, 27 februari 2021).
Désanne,
En ik kan me vinden in de scherpe repliek van Michiel Suurmond op je essay:
Reactie op ‘Antroposofen vatbaar voor complotvirus’
Michiel Suurmond
De Wereld Morgen
Negen maart 2021
Actualiteit en achtergrond.
❶
Antroposofie en antroposofen worden weer in opspraak gebracht:
Coronaprotest uit liefde voor de ‘Heimat’
NRC Handelsblad, 16 april 2021
❷
Historische context. Kritisch commentaar op 16 tekstfragmenten van Steiner, geleverd door de
Van Baarda Commissie, weergegeven in het tijdschrift De Groene Amsterdammer:
Zestien keer Steiner – Antroposofie doorgelicht op racisme
De Groene Amsterdammer, 19 april 2000
❸
Prikkelend commentaar van Arie Bos, 5 jaar eerder:
Rudolf Steiner vond rassenonderscheid achterhaald
Trouw, 1995
Als het gaat om onderzoek en reflecties over relaties tussen (1) mens- en wereldbeelden, (2) totalitarisme, (3) kennistheorie, (4) toetsing en (5) kennisuitwisseling vind ik dit trouwens een interessant en prikkelend hoorcollege:
Karl Popper & Hannah Arendt
Een hoorcollege over de lessen van twee filosofische critici van het totalitarisme
Spreker: Herman Philipse
Uitgeverij: Home Academy, 2017
Synopsis van het hoorcollege Karl Popper & Hannah Arendt
Dat hoorcollege staat na aanschaf gedownload op mijn smartphone. Beluister het met veel belangstelling.
Verder het volgende in algemene zin. In de 21e eeuw is het onder andere een opgave om de relatie tussen de filosofie van Karl Popper en Immanuel Kant goed te doorzien en bloot te leggen. Wat mij betreft mede met relevante noties uit Rudolf Steiners scherpzinnige en waardevolle geschrift Waarheid en wetenschap. Eind 20e eeuw werd Popper een interessant interview afgenomen, bekijken en beluisteren zeker waard: Interview Karl Popper – Open Universiteit (Youtube).
Tommy Wieringa voegt zich ook in het koor, zie ik nu. Hij borduurt voort op het betoog van Van Brederode: Groene vingers (NRC Handelsblad, 8 mei 2021).
En deze reactie van Bert van Ruitenbeek, zie ook zijn LinkedIn account, directeur Stichting Demeter, op het stuk van Wieringa zit niet achter een betaalmuur:
Tommy, blijf vooral voor Demeter peultjes kiezen
Stichting Demeter
Het is met name een reactie op dit tekstdeel van de column van Wieringa:
Tom Wieringa:
” […] In haar essay merkte Van Brederode op dat in Duitsland antroposofen onlangs samen met extreemrechts demonstreerden tegen de coronamaatregelen. Hun argumenten waren niet van elkaar te onderscheiden. Het was een ontmoeting van oude bekenden: nazi-kopstukken als Rudolf Hess en Heinrich Himmler herkenden in Rudolf Steiner al een geestverwant, met zijn theorieën over raszuiverheid, esoterische geneeskunst en biologisch-dynamische landbouw. In 1933 begon Steiners toegewijde metgezel Erhard Bartsch een biologisch-dynamische vereniging onder protectie van Hess. Het Blut und Boden van de nazi’s sloot naadloos aan bij de mystiek-romantische band tussen ziel en grond van de antroposofie. De door Bartsch beheerde firma Demeter leverde aan het Rudolf Hess-ziekenhuis, in Dachau en andere kampen beheerde de SS biologisch-dynamische proefboerderijen.
Niets fascistisch is de antroposofie kortom vreemd. Ik zal aan de groene vingers van de SS denken als ik nog eens peultjes van Demeter koop. “
Vind het een sterke en gepaste repliek van Van Ruitenberg.